En dat zonder de verzegeling te verbreken of de brief op een andere manier te beschadigen.

De betreffende brief is geschreven op 31 juli 1696. De afzender Jacques Sennacques vraagt ​​in de brief – gericht aan zijn neef Pierre Le Pers die in Nederland werkt – om een ​​kopie van de overlijdensakte van ene Daniel Le Pers. Volgens de onderzoekers biedt de brief een fascinerend inzicht in het leven en de zorgen van gewone mensen die meer dan 300 jaar geleden leefden. “Meestal wordt alleen de correspondentie van elites bewaard en bestudeerd”, zegt onderzoeker Rebekah Ahrendt, verbonden aan de Universiteit Utrecht.

Röntgenscanner Wetenschappers hebben veel moeite moeten doen om de brief te lezen. Ze wilden de brief – die zo gevouwen is dat hij zijn eigen envelop vormt – niet openvouwen of anderszins beschadigen. Om de brief te kunnen lezen, deden ze een beroep op apparatuur die normaal voor heel verschillende doeleinden wordt gebruikt, zegt professor Graham Davis van de Queen Mary University in Londen.

“We hebben een bijzonder gevoelige röntgenscanner ontwikkeld waarmee we het mineraalgehalte in tanden kunnen bepalen. Dat is van grote waarde in tandheelkundig onderzoek, maar de gevoeligheid maakt het ook mogelijk om bepaalde soorten inkt op papier of perkament te detecteren.” En daar wordt de scanner nu voor gebruikt. "Het is ongelooflijk om te bedenken dat een scanner die is ontworpen om naar tanden te kijken ons zo ver heeft gebracht."

De brief in kwestie komt uit de 'Briense doodskist'. Dit is de kist van de zeventiende-eeuwse postmeester Simon de Brienne. Brieven die niet bezorgd konden worden, bijvoorbeeld omdat mensen ze niet wilden of konden betalen, deed hij in deze doos. De kist bevat nu ongeveer 2600 brieven. Hiervan zijn er 575 nog niet geopend. Afbeelding: Ontgrendelen History Research Group archief.

IJzerdeeltjes “Je kunt de scantechnologie een beetje vergelijken met de medische CT-scanners”, vervolgt onderzoekers David Mills, ook van Queen Mary University. "We gebruiken gewoon veel intensere röntgenstralen waarmee we ijzerdeeltjes kunnen zien in de inkt die wordt gebruikt om de letters te schrijven." Op deze manier zijn duizenden scans van de brief gemaakt.

Algoritme Maar met die scans konden de onderzoekers de gesloten brief nog niet echt lezen. Er moest een geautomatiseerd algoritme worden gebruikt dat de duizenden scans als puzzelstukjes in elkaar zette, de verschillende lagen van de gevouwen brief van elkaar kon onderscheiden en de brief als het ware virtueel uitvouwde om te onthullen wat er in de brief staat.

Het algoritme alleen is al vier jaar in de maak. Maar het eindresultaat is het waard, vinden de onderzoekers. Want het is ons voor het eerst gelukt om een ​​honderden jaren oude ongeopende brief te lezen zonder hem uit te vouwen. “We hadden de brief gewoon kunnen openen, maar in plaats daarvan hebben we de tijd genomen om de verborgen, geheime en ontoegankelijke kenmerken ervan te bestuderen. We hebben geleerd dat brieven veel meer kunnen vertellen als je ze ongeopend laat.” Zo blijft onder andere de manier van verzegelen (die vaak kenmerkend is voor de afzender en ook meer kan vertellen over die afzender) intact.

Lang voordat er enveloppen waren, werd de geheimhouding van brieven gegarandeerd met behulp van een techniek die lettervergrendeling wordt genoemd. In dit geval fungeert een brief als zijn eigen envelop. Door de brief op een specifieke en vrij ingewikkelde manier te vouwen en eventueel te voorzien van een zegel, kon ook worden voorkomen dat niet iedereen hem zomaar zou kunnen lezen. Afbeelding: Unlocking History Research Group-archief / Jana Dambrogio (MIT).

Multidisciplinair onderzoek “Dat we door de brief virtueel uit te klappen een intiem verhaal kunnen lezen dat nog nooit het daglicht heeft gezien en ook nooit de ontvanger heeft bereikt, is echt bijzonder”, vinden de onderzoekers. En dat is zeker te danken aan de multidisciplinaire aanpak; Voor dit onderzoek hebben wetenschappers uit vele onderzoeksgebieden de handen ineen geslagen. “Historici zien brieven vooral als toegang tot mensen uit het verleden, maar het zijn ook fysieke objecten”, zegt onderzoeker David van der Linden, onderzoeker aan de Radboud Universiteit. “Juist door samenwerking met restauratoren en computerwetenschappers krijgen we meer aandacht voor de materiële eigenschappen van letters.” “Wat we hebben bereikt, is meer dan alleen het ongeopende openen en het onleesbare lezen. We hebben laten zien hoe interdisciplinair werken grenzen verlegt om te onderzoeken wat geestes- en natuurwetenschappers niet afzonderlijk kunnen begrijpen”, vult onderzoeker Nadine Akkerman van de Universiteit Leiden aan.

Het algoritme stelde onderzoekers in staat om de brief virtueel uit te vouwen. Afbeelding: Unlocking History Research Group-archief / Jana Dambrogio (MIT).

De aanpak van de onderzoekers kan in de toekomst worden gebruikt om nog meer ongeopende en verzegelde brieven uit de Brienne-kist te lezen. Omdat de brieven zijn geschreven door een dwarsdoorsnede van de bevolking, kunnen we veel meer te weten komen over hoe mensen in de zeventiende eeuw leefden en wat hen bezighield.