Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Onderzoek wapenbezit Eén op de vijf jongeren in Rotterdam bezit of draagt weleens een wapen. Hoe kan messengeweld bij de jeugd worden voorkomen?

Een jongen, Jay, hoort dat andere jongens zijn zusje hebben lastiggevallen. Hij wil wraak nemen. In het gevecht dat volgt, raakt hij gewond. Daar kan hij het niet bij laten. Vrienden zetten hem onder druk om zich opnieuw te wreken. Nietsdoen leidt tot gezichtsverlies. Aan de andere kant is er ook twijfel.

Het is een casus aan de hand waarvan Fabian Keerveld, operationeel leidinggevende in Rotterdam Feijenoord, Schiebroek en Overschie bij Stichting Jongerenwerk op Zuid, en Guilherme Carinhoza da Graca, adjunct directeur bij dezelfde stichting, vertellen hoe je als jongerenwerker kunt proberen een geweldsspiraal te stoppen. Ze spraken vorige week op een conferentie over agressie en wapenbezit onder Rotterdamse jongeren.

Wat moet de stad wel en juist níét doen om messengeweld onder jongeren te voorkomen? Dat is de vraag die rijst uit een onderzoek naar wapenbezit dat de Erasmus Universiteit vorige week publiceerde. Daaruit blijkt dat één op de vijf jongeren in Rotterdam in de onderzoeksperiode (acht maanden) een wapen in bezit heeft gehad, heeft gedragen of gebruikt.

Keerveld en Carinhoza de Graca pleiten voor langdurig investeren van jongerenwerkers in een wijk. Het is winst als een jongerenwerker de jongens al kent zodra een situatie escaleert. Even van de zijlijn invliegen om iets op te lossen, werkt bijna nooit. Jongeren moeten het gevoel hebben dat je hen ziet en serieus neemt.

Vertrouwen winnen is lastig voor jongerenwerkers, zegt Carinhoza da Graca. „De jongens hebben geleerd geen emotie te tonen. Jongens huilen niet.” Dit soort jongens laten niet snel in hun ziel kijken. Daar komt bij dat social media belangrijk zijn voor hun wereldbeeld. „Vaak wordt dat gezien als ‘de echte wereld’ terwijl dat natuurlijk totaal niet zo is.”

Rivelino Rigters werkt met jongeren en jongvolwassenen die in detentie zitten of zaten, vertelt hij op het congres. Hij is ‘After-Prison Coördinator’ voor Stichting Criminal Minded en schreef het boek Bloedband (2021). Hij gebruikt muziek en dan met name rap om met jongeren „te connecten”, vertelt hij.

Rigters, die ooit zelf vastzat maar uit de criminele wereld stapte, legt uit dat jongerenwerk vaak niet is toegerust om criminele jongeren te bereiken. Hij doelt op leden van jeugdgroepen en bendes, die overvallen en berovingen plegen. „Jongerenwerkers kunnen die harde kern niet bereiken.”

Oprechte interesse is voorwaarde voor contact, maar probeer niet één van hen te worden

De kunst is, zegt Rigters, voor die moeilijk te bereiken groep de juiste mensen in te zetten. Vaak zijn dat ‘ervaringsdeskundigen’ zoals hijzelf die de straatcultuur kennen en weten wat er in een wijk gebeurt. „Zij lopen niet door een wijk alsof het een dierentuin is.”

Kansloos is een jongerenwerker die probeert „te levelen”. Rigters: „Oprechte interesse is een voorwaarde voor contact, maar je moet niet proberen één van hen te worden.”

De angst om als snitch (verrader) bekend te staan, is enorm, zegt Rigters. Juist daarom is het voor jongerenwerkers, ervaringsdeskundigen en met name politieagenten lastig om vertrouwen te winnen. De mogelijkheid om anoniem te melden is daarom belangrijk, vindt hij.

Jongeren die bereid zijn wapens te gebruiken zijn gewend problemen en ruzies op te lossen met geweld, zegt Rigters. Jongeren moeten leren om te de-escaleren, zegt Rigters. „Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar het is noodzakelijk. Bij een conflict hoef je niet meteen te steken, je kunt ook praten. Dat is veel realistischer dan wat ze op social media zien.”

Politie en jongerenwerkers moeten zich niet alleen richten op het conflict of het delict, maar ook kijken naar boosheid en verdriet die eráchter liggen, zegt Rigters.

De groep jongeren in Rotterdam die daadwerkelijk op enig moment een wapen gebruikte is met 5 procent relatief klein, zegt Frank Weerman, hoogleraar jeugdcriminologie aan de Erasmus Universiteit. Hij leidde het onderzoek dat de universiteit in opdracht van de gemeente Rotterdam uitvoerde. De andere 15 procent heeft soms of vaak een wapen op zak, maar doet daar niets mee, of ze hebben alleen een wapen in bezit. „De aandacht moet zich met name richten op de 5 procent die het wapen gebruikt”, vindt Weerman.

Voor die groep zijn programma’s nodig waarbij je ze „goed op de huid zit” met een consequente aanpak, zegt Weerman. „Maar je moet ze ook een uitweg bieden, als ze daarom vragen.” De achterliggende problemen van deze groep zijn complex, met bijvoorbeeld moeilijke thuissituaties.

Hij vond het opvallend dat jongeren met name een wapen aanschaffen omdat ze zich onveilig voelen. Of omdat ze onlangs slachtoffer waren van agressie. Dat was een veel belangrijker reden dan status, bleek uit het onderzoek. Dat heeft gevolgen voor het gevoerde beleid om messengeweld tegen te gaan, zegt hij.

Zo is het volgens Weerman belangrijk dat die gevoelens van onveiligheid bespreekbaar worden en ze mogelijk weg te nemen. „Dat zouden docenten kunnen doen in de klas, of jongerenwerkers op straat.”

Bij wapeninleveracties én in campagnes van de overheid gericht op het tegengaan van wapenbezit, loont het om rekening te houden met onveiligheidsgevoelens onder jongeren. Weerman: „Het effect van foto’s van inleveracties met tafels vol messen die in media worden gedeeld, lijken ook onbedoelde gevolgen te hebben. Wij spraken jongeren die zeiden dat ze zich door zulke foto’s juist onveiliger voelden.”

Dat geldt ook voor de campagnes om jongeren van messen af te houden. „Posters met beelden over wapens kunnen voor jongeren ook averechts werken, omdat het juist het beeld creëert dat messen overal zijn. Zet met zulke campagnes daarom in op de kleine groep die wel bereid is messen te gebruiken en zet niet in op alle jongeren.”

Want, benadrukt Weerman, de overgrote meerderheid bezit géén mes en vindt het ook níét normaal dat anderen er een hebben.

Het laatste nieuws en de beste stukken over de mooiste rotstad die er is

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.