Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Wapenleveranties Bij zijn militaire successen leunt Oekraïne sterk op westerse wapens. De VS en andere landen leveren steeds meer verschillende en steeds zwaardere wapens. Maar niet alle wensen van Kiev worden vervuld.

„Ik heb geen lift nodig, maar meer munitie”, zei de Oekraïense president Volodymyr Zelensky bij het begin van de Russische invasie, en eigenlijk geldt die uitspraak nog altijd. Terwijl Oekraïne het initiatief in handen heeft en dorpen, steden en honderden vierkante kilometers herovert op het Russische leger, zijn de strijdkrachten sterk afhankelijk van westerse wapens, en blijft het land verlanglijsten maken.

Misschien het hoogst op die verlanglijst staat de ATACMS-raket (Army Tactical Missile System), een ballistische raket met een reikwijdte van driehonderd kilometer waarmee Oekraïne ver achter de Russische linies doelen kan raken, bijvoorbeeld in de Krim. Maandag bood Zelensky aan de VS volledige inzage te geven in de doelen die Oekraïne wil raken, om de Amerikanen te vermurwen tot levering van die ATACMS-wapens. Tot nog toe heeft de Amerikaanse president Joe Biden dit geweigerd, uit vrees voor escalatie en het betrokken raken van de VS zelf als de raketten Russisch grondgebied zouden raken.

De ATACMS-discussie is de laatste akte in een voortdurend onderhandelingsproces waarin Oekraïne vraagt en aandringt, en waarin het westen wapens levert. Al zijn het niet altijd de gevraagde wapens, en niet altijd in de gevraagde hoeveelheden.

Aan het begin van de oorlog smeekte Zelensky om westerse straaljagers en een no-fly-zone, wat NAVO-landen niet wilden bieden omdat ze dan Russische vliegtuigen uit de lucht zouden moeten schieten; en Oekraïense piloten waren niet getraind op F16’s. In plaats daarvan kreeg Oekraïne relatief lichte wapens: vuurwapens, helmen, kogelvrije vesten en draagbare antitank- en -vliegtuigwapens. Deze wapens speelden in de eerste fase van de oorlog een beslissende rol in het stoppen van de Russische inval. Niet toevallig zijn dit ook wapens die weinig training vergen en die gemakkelijk ongezien te verspreiden zijn.

Toen de oorlog in juni transformeerde tot een artillerie-slachtpartij aan de fronten in het oosten, met honderden Oekraïense gesneuvelden per dag, schoven de westerse donateurs op naar zwaardere wapens.

Zo kreeg Oekraïne ruim honderd M777-houwitsers (kanonnen om granaten af te schieten) met Excalibur-precisiegranaten. Nederland leverde acht Pantserhouwitsers en Frankrijk CAESAR-houwitsers. Ook kwamen er pantserwagens om soldaten te vervoeren.

Toen de oorlog in juni transformeerde tot een artillerie-slachtpartij aan de fronten in het oosten schoven de westerse donateurs op naar zwaardere wapens

De echte omslag kwam met de levering van Amerikaanse HIMARS-raketwerpers en vergelijkbare Britse en Duitse systemen, waarvan Oekraïne er inmiddels ruim twintig in bedrijf heeft. Deze raketwerpers worden nu gebruikt voor gps-gestuurde GMLRS-raketten met een bereik tot zeventig kilometer. Daarmee kon Oekraïne doelen ver achter het front raken, zoals munitiedepots, radarposten, commandoposten en luchtafweersystemen.

„Dat heet interdictie”, zegt Patrick Bolder, defensie-analist bij het defensie- en veiligheidsinstituut HCSS in Den Haag. „Je verzwakt de infrastructuur en toevoerlijnen achter het front. Het gevolg is bijvoorbeeld dat de Russen munitiedepots verder naar achteren moeten verplaatsen, dus kost het meer tijd en moeite om de munitie bij de kanonnen te krijgen, bovenop de logistieke en organisatieproblemen die ze toch al hadden.”

In het zuiden bij de stad Cherson gebruikte Oekraïne HIMARS om bruggen over de rivier Dnipro te vernielen, en zo de Russische bevoorrading met brandstof, munitie en troepen te verhinderen. „Dan is er op een gegeven moment geen mogelijkheid meer om te bevoorraden, en kun je ze gaan oprollen”, zegt Bolder. „Dat zien we nu gebeuren.”

Een Oekraïense soldaat maakt een selfie tijdens een artillerie-aanval met door het westen geleverde wapensystemen, in begin september in Donetsk. Foto Kostiantyn Liberov/AP

De leveringen gaan nog altijd door. Vorige week beloofde de VS nog eens 1,1 miljard dollar aan militaire steun, inclusief achttien nieuwe HIMARS-installaties en anti-drone-systemen. Hiermee komt de totale waarde van de wapensteun uit de VS op zo’n zeventien miljard euro.

Sommige wapens verschijnen nu pas in het slagveld omdat de voorbereiding tijd kost. In augustus verschenen er foto’s van westerse AGM-88 HARM-raketten. Deze High Speed Anti Radiation Missile wordt vanonder vliegtuigen afgeschoten, en detecteert de radarstraling van luchtverdedigings-batterijen om die op de korrel te nemen. Maar deze raketten zijn ontworpen voor westerse straaljagers. Bolder: „De Oekraïeners en de Amerikanen hebben dat in een paar maanden tijd op de Oekraïense Mig-vliegtuigen weten te integreren, wat echt heel snel is.”

Andere systemen moeten nog zelfs gebouwd worden. Met smart wacht Oekraïne op het NASAMS (Norwegian Advanced Surface-to-Air Missile System), een luchtverdedigingssysteem waarvan de VS er acht beloofd hebben. Dit luchtverdedigingssysteem voor middellange afstanden kan vijandelijke vliegtuigen, drones en kruisraketten uit de lucht schieten, en zou effectief zijn tegen de kruisraketten waarmee Rusland grote steden als Kiev en Odessa bestookt (en steeds vaker ook civiele doelen zoals elektriciteitscentrales, dammen en ziekenhuizen).

De westerse angst dat geleverde wapens worden kapotgeschoten of, erger, buitgemaakt, lijkt tot nog toe nauwelijks uit te komen

NASAMS is een nieuw systeem, ontwikkeld door het Amerikaanse Raytheon en het Noorse Kongsberg. De VS hebben er een aantal besteld voor Oekraïne, waarvan de eerste in november zullen arriveren. Het eerste van vier vergelijkbare Duits Iris-T luchtverdedigingssystemen zou al in oktober aan moeten komen.

Intussen kreeg ook Rusland zijn eerste buitenlandse wapenleveringen: Iran leverde tientallen Shahed 136-drones. Dat zijn kamikazedrones die zich met een explosieve kop op een doelwit kunnen storten. In september meldden Oekraïense militairen de eerste aanvallen, maar de drones worden ook ingezet tegen civiele doelen in Kiev en Odessa.

De westerse angst dat geleverde wapens worden kapotgeschoten of, erger, buitgemaakt, lijkt tot nog toe nauwelijks uit te komen. Het wapen-blog Oryxspioenkop, dat wapenverliezen bijhoudt aan de hand van verspreide foto’s, meldt dat er slechts negen van ruim honderd Westerse M777-houwitsers vernield of beschadigd zijn.

Ondanks een hoge prijs en propagandawaarde op het hoofd van de HIMARS-systemen zijn meerdere Russische claims dat die vernietigd zijn, nooit bevestigd. Dat is vermoedelijk ook te danken aan de ‘high mobility’ die in de naam van het wapen zit: na het vuren kunnen de HIMARS-raketlanceerders op vrachtautobanden snel wegrijden, zodat ze zelf niet onder vuur genomen worden.

Intussen staan er al weer zwaardere wapens op de rol. Oekraïense piloten zijn in de VS in training voor het vliegen van westerse A10-gevechtsvliegtuigen, de VS denken na over het leveren van M1 Abrams tanks, en de EU gaat vijftienduizend Oekraïense militairen trainen, ook op westerse wapensystemen.

Nieuwe leveringen worden bijna wekelijks aangekondigd. Zo kondigde Slovenië vorige week de levering aan van 28 M-55S tanks in een ruil waarbij Duitsland tanks en trucks aan Slovenië levert. Niet alle leveringen worden trouwens (precies) bekend gemaakt.

Dat wil niet zeggen dat de verlanglijstjes altijd gehonoreerd worden. Een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van defensie meldde dinsdag dat de geleverde GMLRS-raketten voorlopig voldoende zijn voor Oekraïne. Die ATACMS-raketten met een reikwijdte van driehonderd kilometer waar Zelenzsky zo op hamerde en die ook kunnen worden gelanceerd met HIMARS-raketwerpers, komen er dus niet. Voorlopig tenminste.

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.