De Mexicaanse wet vereist geen voorafgaande arbeidsinspecties voor mijnen die aan de Federale Elektriciteitscommissie (CFE) leveren. Maar de ramp in de El Pinabete mijn, die een enorme reddingsoperatie op gang heeft gebracht die nog steeds niet tot de slachtoffers heeft geleid, vestigt de aandacht op de gevaren van duizenden laagbetaalde Mexicaanse mijnwerkers die in nauwe, primitieve mijnschachten werken en steenkool uitgraven met handboren en schoppen.
Veel van dergelijke mijnen waren op sterven na dood, totdat president Andres Manuel Lopez Obrador aankondigde dat hij zowel de kolenindustrie van Mexico als CFE zou "redden".
In een poging om de energie-onafhankelijkheid van het land te vergroten en ongelijkheid te bestrijden, gaf Lopez Obrador opdracht aan CFE om steenkool rechtstreeks te kopen van kleinschalige producenten in de noordelijke grensstaat Coahuila, waarbij hij de gebruikelijke aanbestedingsprocedure omzeilde.
Onderzoekers, activisten en politici hebben het beleid bekritiseerd wegens gebrek aan doorzichtigheid, verdubbeling van de vuile energieproduktie, en stimulering van primitieve kolenmijnen die gevoelig zijn voor dodelijke ongelukken.
"Het resulteert in de exploitatie van mijnen zonder de nodige veiligheids(maatregelen) om voor het leven van de arbeiders te kunnen zorgen," zei de gouverneur van Coahuila Miguel Riquelme in een persconferentie in augustus.
Het leidde er ook toe dat kolen werden gekocht uit mijnen die nog niet door arbeidsambtenaren waren geïnspecteerd.
Van de 67 bedrijven in Coahuila die CFE in 2020 en 2021 contracteerde, waren er minstens 30 niet door de Mexicaanse arbeidssecretaris geïnspecteerd voordat zij een contract kregen, volgens door Reuters verkregen inspectieregisters van mijnen die dateren van 2016 tot maart 2022.
Die 30 leveranciers ontvingen iets minder dan een derde van de 3,15 miljard Mexicaanse pesos ($157,38 miljoen) die CFE in 2020 en 2021 aan steenkoolcontracten gunde.
Uit de dossiers blijkt dat arbeidsinspecteurs de meeste van die mijnen hebben bezocht in het jaar nadat zij contracten hadden gekregen. Maar drie bedrijven zijn nooit geïnspecteerd.
Onder hen is El Pinabete, waar de ramp gebeurde, dat in 2021 een contract van CFE kreeg voor 33,61 miljoen pesos (1,68 miljoen dollar) aan steenkool.
In antwoord op een verzoek om commentaar zei een woordvoerder van het ministerie van Arbeid dat zij nooit inspecteurs naar de El Pinabete mijn hadden gestuurd, omdat zij niet wisten dat het bedrijf daar werkzaam was. De woordvoerder voegde eraan toe dat inspecteurs de twee andere mijnen hadden bezocht, alleen om vast te stellen dat zij "op het moment van de bezoeken buiten bedrijf waren."
De Minister van Arbeid bemoeit zich niet met de aanbestedingsprocedure van CFE, en heeft daartoe ook niet de wettelijke bevoegdheid, zei de woordvoerder.
Alvorens een contract te ondertekenen, eist CFE van steenkoolbedrijven dat zij onder ede verklaren dat zij aan alle veiligheidsvoorschriften voor de mijnbouw voldoen, maar zij is niet verplicht extra stappen te nemen om dit te verifiëren.
CFE heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar.
Tijdens een persconferentie in juli zei Miguel Lopez, onderdirecteur van inkoop van CFE, echter dat het energiebedrijf van de steenkoolmijnen van Coahuila bewijs verlangt van een positieve beoordeling door de Minister van Arbeid tijdens een nieuwe ronde van steenkoolcontracten die deze zomer aan 52 mijnen zijn toegekend. Het is onduidelijk of een van die mijnen geen veiligheidsinspectie heeft ondergaan alvorens een contract te krijgen, want de door Reuters bekeken verslagen bevatten geen inspecties van na maart 2022.
Aleida Azamar, een professor aan de Autonomous Metropolitan University die de mijnbouw bestudeert, zei dat het beleid van CFE ertoe geleid heeft dat gevaarlijke, kleinschalige steenkoolmijnen "overal ontspruiten" in de steenkoolregio, waardoor de plaatselijke bevolking ze "milpas", of korenvelden, noemt.
In sommige gevallen, aldus Azamar, zijn de begunstigden van de contracten van CFE in feite vooraanstaande steenkoolbedrijven die nieuwe mijnen - vaak gegraven in vroeger verlaten mijnbouwzones - onder geleende namen hebben geregistreerd.
Bij de dodelijke mijn El Pinabete is de naam van de man die in de sociale-zekerheidsregisters als werkgever geregistreerd stond, Cristian Solis, wellicht gebruikt om de identiteit van de echte eigenaar te verhullen, zei president Lopez Obrador tijdens een persconferentie in augustus. Reuters was niet in staat Solis te bereiken voor commentaar.
Het bureau van de procureur-generaal kondigde zondag aan dat het arrestatiebevelen had verkregen voor Solis en twee anderen die verantwoordelijk zouden zijn voor de "illegale exploitatie van steenkool" in de mijn.